Verslag van kijkavond 20 april 2007-04-21
Onder de noemer van beter laat dan nooit ( het maandblaadje was al aangeboden voor druk) een nagezonden verslag van de kijkavond aan de sterrenwacht. Na een lange onstabiele periode kregen we zomers weer. Hoog tijd om de sterrenkijkers boven te halen en te verzamelen. Omdat het al langer licht bleef werd besloten op te bouwen tegen de klok van 21.00u. We hadden verschillende kijkers op het gazon, aan de voet van de sterrenwacht: Geert had zijn kijker meegebracht, Berke had zijn kijker bij (maar werd niet opgesteld) en de Cassegrain van Lambert was ook van de partij. Als eerste objecten ( het was nog niet donker genoeg voor de automatische afstelling en uitlijning) werd eerst snel even gekeken naar Venus en de maan. De beelden van de maan waren messcherp. We hebben een beetje met vergrotingen gestoeid, net zolang totdat we details zagen in de maangebergten. Heel opvallend was dat we, ondanks geringe vergrotingen heel veel diepte zagen in de beelden. Reden daarvan was het heel schuin invallende licht welke de details accentueerde. Na de maan en Venus werd de Cassegrain op een andere locatie gezet en de automatische afstelling kon beginnen. Omdat we een beetje ingesloten zaten door de taverne, de sterrenwacht en de bomen was het extreem moeilijk om een correcte afstelling te verkrijgen. Door meermaals referentiesterren te weigeren kon de afstelling niet altijd doorgaan. Tenslotte lukte het toch om met een hele kleine afwijking de boel computergestuurd te krijgen. Op dat moment hebben we de sterrenkijker zijn ding te laten doen en ons te verrassen met zijn eigen programma (-voorstelling) . Na dit programma hebben we, naar eigen goeddunken objecten aangevraagd en zichtbaar gemaakt. Toen de uitbater van de taverne om 23.00u zijn lichten doofde konden we pas echt van wal steken. We zagen een heleboel objecten, van open sterrenhopen tot bolhopen, van melkwegstelsels tot meteoren. We zagen heel kleine stelsels, maar aan de ander kant ook sterrenstelsels die in de 40mm breedveld-oculair bijna een halve graad in diameter groot waren. We zagen de stofband in de knipoognevel (M64), we zagen de draaikolknevel in zijn geheel, een werkelijk schitterende dubbele sterrenhoop x-h in Perseus, de Uilnevel in de Grote Beer, M 66 in de Leeuw, M36-37-38 in de Voerman, M13 in Hercules, een hele rits NGC’s (meestal kleine en zwakke sterrenstelsels), We hebben een poging gedaan om enkele planetoïden te zien (helaas geen enkele boven de horizon), We zagen sterrenstelsels die net als sigaren waren, andere waar we haaks op keken en die dan heel mooi structuur lieten zien in de spiraalarmen. We hebben met z’n allen naar Saturnus gekeken en we zagen verschillende maantjes heel kort bij de planeet. De ringen, zelfs de schaduw van de ringen op de planeetbol waren heel zuiver en helder te zien. Ervaren waarnemers viel het op dat je zelfs wolkenformaties op de planeet kon zien. Beelden van open sterrenhopen waren messcherp, bij sommige was het net of je dwars door de sterrenhoop heen kon kijken. Heel gesmaakt waren x-h Perseus, de dubbele sterrenhoop. Niet voor niets dat men deze twee sterrenhopen tot de mooiste van het noordelijk halfrond benoemt (het lijkt wel een verkoopscampagne!). Samen met enkele bezoekers hebben we een heel fijne kijkavond achter de rug. Een volgende maal gaan we zeker zorgen dat we een vrije horizon hebben. Het zou wel eens kunnen dat we dan op verplaatsing moeten gaan. De Cassegrain is te gevoelig om boven op de toren te plaatsen. We houden je op de hoogte!!
De boodschap is duidelijk…..wees erbij als we onze eerst volgende kijkavond gaan verzorgen. Er is steeds iets nieuws te ontdekken. Zeker met de toestellen waarover we nu kunnen beschikken. Heb je zelf een favoriet object en je wil het wel eens bekijken door een ander sterrenkijker……..slechts één adres: de kijkavonden van Noorderkroon-Achel!!!! Tot dan.
Verslag van de tweede gezamenlijke bijeenkomst Noorderkroon-Achel & Aquila Lommel.
Vorig jaar, na een zeer geslaagde bijeenkomst Aquila-Noorderkroon, hadden, de bestuursleden van beide verenigingen een belofte gedaan. Minstens éénmaal per jaar een gezamenlijke bijeenkomst organiseren met een gedeelde agenda. Vorig jaar was Noorderkroon-Achel te gast bij Aquila-Lommel en op de agenda stonden twee items: “kometen, evolutie op de rand”, door onze secretaris en “Namibië, een reisverslag”, door Nico de Jongh. Het enthousiasme van die avond sterkt ons in ons voornemen deze mooie traditie in stand te houden, ook zo dit jaar!
Vrijdagavond 4 mei 2007, de avond van de tweede gezamenlijke bijeenkomst Noorderkroon-Aquila. Omdat we vorig jaar te gast waren in Lommel was het nu onze beurt om onze vrienden van Aquila uit te nodigen bij ons in Achel. Op de agenda enkele Powerpointpresentaties. Het agendagedeelte van Noorderkroon: “ Manen in ons zonnestelsel”, gebracht door onze
secretaris en het gedeelte van Aquila werd verzorgt door hun voorzitten, Rudi van Bommel. Rudi liet ons op voorhand al weten ons te gaan verrassen (nadien bleek zelfs dat de leden van Aquila zelf ook aangenaam verrast waren!!!) met iets heel speciaals.
Vooraleer we van start gingen waren er eerst de formele welkomstwoorden. Onze secretaris heette de bezoekers van harte welkom en sprak zijn waardering uit over het genomen initiatief en de opvolging van gemaakte beloftes. De voorzitter van Aquila keek ook even terug naar de meeting van vorig jaar en kwam tot de zelfde conclusies. Beter nog, hij nam bij aanvang al voor om meteen een nieuwe afspraak te maken voor volgend jaar! Een voornemen dat Noorderkroon-Achel met heel veel genoegens deelde. Er werd even tijd besteedt om Harry Schuurmans met een daverend applaus te feliciteren met zijn gouden huwelijksjubileum. Harry, nogmaals vanwege de voltallige Noorderkroon, van harte gefeliciteerd en zoals we al zeiden: “nog vele jaren erbij!!!”
Manen in ons zonnestelsel door Lambert Beliën, Noorderkroon-Achel.
Onder deze noemer heeft Lambert een presentatie gebracht die ons inzicht verschafte in de visuele verschillen die je op de diverse manen kan zien. Zoveel manen, zoveel verschillen, dat leek wel. We vertrokken onze trip door het zonnestelsel door eerst eens even te kijken wat een inslag eigenlijk is. Er zijn verschillende soorten inslagen. Denk hierbij vooral aan de hoek van inslag. Wat zijn de gevolgen van een inslag? Aan de hand van één enkele slide konden we de verschillende stappen bekijken. Er was een tijd (3.9 miljard jaren geleden) dat er een piek was van inslagen. Deze periode noemen we ‘het grote bombardement”. Alle hemellichamen hebben het toen zwaar te verduren gehad. Opmerkelijk is dat je de allereerste sporen van leven op aarde kan terugvinden, onmiddellijk na het einde van het grote bombardement. Niet alleen de manen, maar ook de planeten deelden in deze klappen. Na deze korte inleidende slides kon de reis beginnen. Als eerste object, het bekendste, kwam onze eigenmaan aan de beurt. Aan de hand van enkele zelfgemaakte foto’s zagen we dat er nogal wat specifieke landschapskenmerken (geologische kenmerken zou een verkeerde benaming zijn voor features op de maan) te zien zijn op de maan; er zijn breuken, rillen, vlaktes, depressies, kraters, walkraters, bergen, koepelbergen, kloven, en zo voorts. Vele van deze kenmerken kunnen we terug vinden op andere manen….maar toch…..er zijn verschillen. Het overzicht en soms het vergelijk maakte dit overduidelijk. Geen enkele maan is gelijk. Haar plaats i het zonnestelsel is heel voornaam. De maantjes van Mars, Phobos en Deimos, waren de eerste die ons duidelijk maakten dat manen niet perse mooi rond dienen te zijn. Ze zijn verre van rond en opmerkelijk; Phobos heeft een inslagkrater die niet veel groter mocht zijn. We gaan er zo nog tegen komen!!
De manen van Jupiter, een verhaal apart! Waarom een verhaal apart, wel….we weten dat Jupiter een kolosaal grote planeet is en als je dan ook nog weet dat haar manen relatief kort in haar buurt zitten kan je al raden wat er aan de hand is. Een enorme getijdenwerking masseert de manen zodanig dat het wel heel voor de hand liggend is
dat je hier heel actieve manen kan vinden. De getoonde beelden bevestigden dit. Eerst keken we naar de bekendste manen; de vier Galileïsche manen, Io- Europa – Ganymedes – Callisto. We keken heel even naar hun interieur en daarna op verschillende slides naar hun oppervlakte. We bekeken de diepe groeven als gevolg van tektoniek op Ganymedes, de vulkanen – zwavelmeren en landslides op Io, rillen op Callisto, we analyseerden uitgebreid het oppervalk van Europa om vervolgens onze reis ver te zetten en door de ogen van Cassini-Huygens de manen van Saturnus te bestuderen. Bram Dorreman wist ons te vertellen dat er bij Saturnus tegenwoordig al 46 manen bekend zijn. Enkele daarvan werden onder de loep genomen. Mimas met de heel markante krater Herschelkrater (140 km diamater), de wel heel eigenaardige maan Japetus met zijn grote inslagbassins en de heel eigenaardige maanomvattende ril (die exact over de evenaar loopt!!!). We bekeken een landslide op Japetus aan de hand van enkele beelden, genomen door de sonde Cassini-Huygens. Schitterend mooie beelden!! Enceladus, nog een heel aparte maan. Een ijzige maan die doortrokken is met groeven, maar op sommige plaatsen toch heel zichtbaar een vernieuwd karakter heeft. Een reeks van zwarte “vlekken”, netjes in een bepaald patroon. We weten tot op de dag van vandaag nog steeds niet goed wat dit zijn. Men vermoedt schaduwpartijen van plaatselijke uitwassingen? We zagen een waterdampfontein, ééntje die door deze actie gemakkelijk de E-ring van de planeet Saturnus kan onderhouden. We zagen Tethys, een mooi egaal bekraterde maan, met slecht één enkele grotere inslagkrater. Niets spectaculairs, maar toch een gegeven; er zijn ook relatief egale manen te vinden. Als we dan toch eigenaardigheden zoeken…..we zijn aangekomen bij Hyperion.
Eigenaardiger dan bij Hyperion kan je moeilijk vinden. De eerste indruk die je van Hyerion krijgt is de uitspraak “ dit is een spons!” en dan geen gewone spons, neen…een echte spons, een natuurspons. Verschillende beelden en dan vooral het uitzicht van de grootste krater (bijna de gehele voorkant!!!) deed ons vaststellen dat hier geen sprake kan zijn van een inslag, maar eerder van het omgekeerde…..werking van binnen naar buiten, dus……..Hyperion zou wel eens heel goed een komeetkern kunnen zijn!!! De grilligheid van Phoebe en het majestueuze van Titan waren de volgende aandachtstrekkers. Van Titan weten we dat het een grote maan is, groter dan onze eigen maan. We bekeken diverse valse kleur-foto’s en zagen door deze techniek meer details dan op de gewone beelden. Nog meer eigenaardigheden…….heel eigenaardige rechthoekige structuren op Miranda (Uranus). Niemand weet hoe deze contouren tot stand zijn gekomen. Je kan ze ook nergens anders in het ganse zonnestelsel terugvinden, alleen op Miranda.
Titania, Ariel, Proteus, Triton en Charon sloten de reeks af en we kwamen tot de conclusie dat er, naast het feit dat er heel wat manen te vinden zijn in ons zonnestelsel, heel wat verschillen zijn, dat er nog heel wat vragen open staan en dat Europa de mooiste maan is die ons zonnestelsel rijk is.
Na deze uiteenzetting (deel 1 van de agenda) werd het woord gegeven aan Bram Dorreman die even van de gelegenheid gebruik maakte om aan te kondigen dat er eerdaags (19 mei) een Ruimtevaartdag te Urania, Hove georganiseerd zou worden. Bram bracht een korte toelichting op het programma en toonde enkele beelden van de werkgroep Ruimtevaart.
Euromillions door Rudi van Bommel, Aquila-Lommel.
De hoogste tijd voor een collectieve verrassing!! Voorzitter Rudi van Bommel kreeg het woord en toonde ons zijn eerste slide: Euromiljonair. Eerste indruk: “ Wat is dat????”. Nu, we zouden er heel snel achter komen. Rudi had het lumineuze idee om aan de hand van een quiz (geijkt op de formule “Euromiljonair” de sterrenkundige kennis van de beide kringen te toetsen. Een heel ludieke, maar heel leerrijke manier van interactief bezig zijn met een groep. Rudi had deze formule al enkele malen toegepast en telkens met heel veel succes!!! Eerlijkheidshalve had de voorzitter van Aquila een geheel nieuwe kwis in elkaar gestoken. Kwestie van gelijke kansen voor beide verenigingen. Na enkele voorbeelden ( multiple choise-vragen) stak Rudi van wal. Het thema van de quiz: Internationale sterrenwachten.
De eerste beelden waren natuurlijk de gemakkelijkste, zoals altijd ( er was ook maar 50€ te verdienen ( al stelde Rudi meermaals dat, noch hij noch de kring, tot enige vorm van uitbetaling zou overgaan). Maar voor de sport werd besloten dat we er een inter-clubwedstrijd van zouden maken. Onze secretaris hield de tussenstand op kringniveau bij. Hilariteit alom bij de eerste slides: we kregen een telescoop te zien en de vraag was, is dit a) de NOPRI, b) de ALMA, c) de SPAR of d) de UNIC? Je snapt de insteek al….alle vier zijn namen van winkelketens, maar ééntje daarvan is ook een telescoop. Het collectief had weinig tijd nodig om tot de vaststelling te komen dat de ALMA inderdaad de gezochte telescoop was en dat je bij die andere drie moet zijn voor chips en cola. Deze eerste slide zette meteen de toon…..iedereen was interactief bezig en de eerste punten waren binnen. Zoals een echte quiz moet zijn had Rudi er heel vernuft een opbouw in gebracht. Naarmate de kwis vorderde werden de opdrachten moeilijker. Zij die dachten hun sterrenwachten te kennen kwamen tot de vaststelling dat er toch nog heel wat zwarte gaten waren. Maar geen probleem…als de kennis het laat afweten kan je nog altijd een wilde gok plaatsten. Altijd goed voor extra hilariteit, zoals wel bleek!!! Elke vraag had dus drie foute en slechts één goed antwoord. Na het stellen van de vraag en het beantwoorden door beide kringen toonde Rudi eerst welke de foute antwoorden waren. Telkens met een beeld en een korte beschrijving van de betreffende sterrenwacht en/of telescoop. Heel leerrijk en boeiend!!!. Sommige vragen waren zodanig slim opgesteld dat verwarring een vast gegeven werd. Twijfel en gekraak in de hersenpan en nadien meestal uitbundig gelach. Het was er allemaal. Zo goed als alle bekende grote sterrenwachten kwamen aan de beurt. Zelfs ons eigen Europlanetarium ontbrak niet in de reeks. We waren zowat overal ter wereld te gast, overal waar bekende sterrenwachten staan. Op de Canarische eilanden, op Hawaii, op de bergtoppen en woestijnen van Chili, We waren te gast op Mount Palomar. We weten nu dat de Sloan Digital Sky Survey haar thuisbasis heeft op het Apache Point Observatory. De Hale-telesccop of de Hooker-telescoop zetten ons heel even op een verkeerd been. We gokten, helaas foutief, op de Hooker-telescoop. Aquila wist het wel en bracht hen op voorsprong!!! Er was een vraagje over de beweegbare radiotelescoop te Effelsberg, Duitsland. Natuurlijk wist iedereen dat deze telscoop een diameter heeft van 100 meter. Beide kringen waren er al op bezoek geweest. Een andere radiotelesccop die voor lichte ver
warring zorgde was die van Green Bank, West Virginia VS. We werden voor de keuze gesteld: was het nu Green Bank of Jodrell Bank? We wisten dat de originele Green Bank telsecoop op 15 november 1988 in elkaar gestort was, vandaar de twijfel!! Na de heropbouw werd de telescoop net een ietsje groter gemaakt dan de toen werkende grootste radiotelescoop.
De oplettende waarnemer kon al heel snel opmerken dat er enkele leden waren met een heel parate kennis van zaken. Het waren zij ( o.a. Bram Dorreman en Nico de Jongh) die het verschil zouden maken. Af en toe werd er tactisch gespeeld, maar er waren ook momenten van initiatief nemen. Heel gesmaakt en alle aanwezigen gaven het beste van zichzelf. De laatste vraag, DE vraag voor 1.000.000……..was het nu Celsius of was het nu Fahrenheit ????
Na het afronden van de quiz (welke trouwens met één puntje voorsprong gewonnen werd door Aquila, proficiat!!!) waren er de officiële dankwoorden, we lieten Rudi weten dat hij zeer geslaagd was in zijn opzet ons te verrassen. Noorderkroon overhandigde de voorzitter van Aquila een fles om de keel te smeren en we zaten samen nog wat na te kaarten. Bij het huiswaarts keren nogmaals de bevestiging om de communicatiekanalen tussen beide verenigingen open te houden en deze mooie traditie in stand te houden. Volgend jaar zijn we weer te gast in Lommel. We zullen er zeker zijn!!!!
LBe
