Verslag van de jaarlijkse uitstap.

16  April 2011. Onder een zacht voorjaarszonnetje trok Noorderkroon voor de 33e maal op jaarlijkse uitstap. Jan Hermans had voor ons een pracht van een programma samengesteld. Het reisdoel van 2011:  Middelburg te Nederland, geboorteplaats van de telescoop (403 jr geleden)

In de vroege ochtend van 16 april kwamen we samen op het Michielsplein te Achel. Vroeg, de bus zou vertrekken om 07.30u, om aan te komen in Middelburg net niets voor 10.00u. Het was even wachten op een ontbrekende reiziger. Mark moest onverwacht verstek geven. Daags nadien liet hij weten het heel jammer gevonden te hebben, maar een plots opkomende ziekte maakte het onmogelijk om mee te kunnen gaan. Zo ziek zelfs dat er geen fut meer was om ons tijdig te waarschuwen. We hebben daar begrip voor.

Doel van onze reis was de stad Middelburg, hoofdstad van Zeeland. In Middelburg, weten we, vierde men enkele jaren geleden de 400 st verjaardag van de telescoop en de uitvinder daarvan was ……Hans Lipperhey, Middelburger.  Het programma zou uit meerdere delen bestaan, maar op te splitsen in twee evenementen, één ging door in het gebouw van de Volkssterrenwacht, het tweede gedeelte van de dag genoten we van een begeleide astronomische stadswandeling.

 De bus vertrok om 07.45u en arriveerde, na een paar plaatselijke kunstgrepen, netjes op tijd aan de Phillipus Lansbergen sterrenwacht te Middelburg. We werden al aan de voordeur opgevangen door de secretaris van de volkssterrenwacht en meteen vergast op een tas koffie met een bolus, een plaatselijke zoete lekkernij. Dat men ons in de watten ging leggen was onmiddellijk duidelijk. De voorzitter, Rijk-Jan Koppejan, samen met de secretaris en enkele medewerkers (Tsjerk Westerterp, Jan Hellema, Wim Kloeg, Piet Neels en de jongste medewerker Lennart van Sluis. zie foto) maakten ons wegwijs doorheen het gebouw.

Tijdens de ontvangst kregen we al een eerste indruk, een heel mooi gebouw, schitterend ingericht om groepen te ontvangen met veel didactisch materiaal. Voor het tweede deel van het programma waren we te gast tijdens een uiteenzetting, door de voorzitter persoonlijk gebracht in de vorm van een powerpoint presentatie. Het thema klonk ons bekend in de oren: “Is er leven in het heelal?”. We maakten een reis door het heelal en zochten naar sporen van leven. Waar zou het kunnen, wanneer zou het kunnen? Welke punten dienen ingevuld te worden om leven te kunnen herbergen? Is het leven wel zo speciaal? We weten dat we op aarde levensvormen vinden op de meest extreme locaties, dus…waarom niet elders mogelijk? Het werd een leerrijke ontdekkingstocht. Hoe zoeken we exoplaneten? Waar kunnen we ze vinden? En vooral….hoe “ver” zoeken we nu op dit moment? Rijk-Jan Koppejan toonde aan dat de huidige zoektochten niet verder reiken dan 150 lichtjaren, om het mooi uit te drukken; we zoeken in onze achtertuin. We hebben al ruim 500 planeten gevonden in dit heel klein gebiedje. Wat zegt dit over de rest van het heelal? De formule van Francis Drake, ons wel bekend, kwam op tafel. Het wordt wel erg moeilijk om te bliojven geloven dat we uniek zouden zijn. Maar ja,  tot het tegendeel is bewezen…. Een heel verhelderende uiteenzetting, heel mooi gebracht en wel gedocumenteerd.

Na deze uiteenzetting werden opgesplitst in twee groepen, de ene groep ging meteen de tuin in, naar de sterrenwacht(en), terwijl een tweede groep in de Lipperhey-zaal, een verhaal over de  uitvinder van de telescoop, Johannes Lipperhey te horen kreeg. Een andere Middelburger, Sacherias Jansen maakte ook aanspraak op de uitvinding. De naam van deze laatste persoon zou nog meermaals terug komen tijdens ons verblijf in Middelburg. Johannes Lipperhey, een plaatselijke brillenmaker, ontwierp een “seecker instrument om verre te sien” en demonstreerde dit aan prins Maurits in Den Haag. Omdat men toentertijd dacht dat dit instrument makkelijk na te maken was gaf men destijds geen patent aan de aanvrager Lipperhey., we spreken 1608. Dat het instrument makkelijk na te maken was bleek al snel. In 1609 richtte Galileo Galileï zijn kijker op de hemelbol. We kregen te zien hoe Lipperhey zelf zijn slijppoeders maakte en hoe hij de lenzen vervaardigde met kunstig  gemaakte hand aangedreven “machines”. Dit alles terwijl de andere groep in de tuin, onder een stralende zon genoot van de rondleiding door de sterrenwachten.

Rijk-Jan Koppejan, de voorzitter, liet ons genieten van de protuberansen op de zon. Om deze zichtbaar te maken werd er op de weide voor de sterrenwacht gebruik gemaakt van een Coronado Nearstar H-alpha-telescoop. Mooie beelden van een zonnevlam, welke door enkelen van onze groep werden gefotografeerd. Phillipus Lansbergen heeft de beschikking over meer dan één sterrenwacht. In de tuin staat een sterrenwacht die is ingericht als publieksobservatoriumrium. Onder de, door zonne-energie aangedreven koepel, staat een pracht van een Meade 12” F10 Schmidt-Cassegrain telescoop op een oerdegelijke Losmandy-montering. Om lichtzwakkere objecten te zien, weg van de stadslichten heeft men een andere observatie-site te Oostkapelle, uitgeroepen tot donkerste plek in Nederland.

Terug naar de tuin, pas nieuw en nog niet ingehuldigd staat een sterrenwacht met een roll-off-dak met als instrumentarium een Celestron op een zuilmontering en twee 30 cm dobsonkijkers. Een instrumentarium om “U” tegen te zeggen. We vernamen van de voorzitter dat alles mogelijk is geworden dank zijn schenkingen en een schare van niet minder dan 600 donateurs!! We genoten met volle teugen!

Na de demonstraties in de tuin en de zalen werden we terug verwacht in de kantine. Men had voor ons broodjes klaar liggen, waarvan we dankbaar gebruik maakten. Na een rustige pauze, goed voorzien van drank en spijzen en goede gesprekken werden we onder begeleiding van de ganse ploeg op pad gestuurd. Op het programma stond een astronomische en historische stadswandeling. Het eerste gedeelte kregen we ondersteuning door de voorzitter, tevens de auteur van een handleiding “Wandelroute langs historische astronomische plekjes in Middelburg. Elke deelnemer kreeg een boekje mee. Gewapend met deze informatie en met enkele gidsen togen we het stadcentrum in. Men gidste ons langs allerlei astronomische locaties, gaande van het huis van Jacob Cats, , Stadsarchitect Jan de Munck en diens achtertuin waar vroeger, aanpalend een 20 meter hoge waarnemingstoren ter zijner beschikking stond,. We vergaapten ons aan de Lange Jan, de abdij, zagen verschillende soorten zonnewijzers en…….heel uitzonderlijk en heel speciaal voor ons geregeld: we mochten op zaterdag binnen in het Zeeuws archief om een blik te werpen op het Zeeuws palnetarium. In de grote hal van het Van de Perrehuis staat een zeer fraai planetarium, bouwjaar 1783-1786, gemaakt door uurwerkmaker Joseph van den Eeckhout uit Middelburg. Eeen zeer fraai instrument, waar we ruim de tijd hebben uitgetrokken om dit instrument in zijn geheel te bekijken.  Na het bezoek aan het Zeeuws archief werd de wandeling richting Volksterrenwacht Phillipus van Lansbergen ingezet. Na wat gezellig nakeuvelen en (nog steeds genietend van de zon) kwamen we aan om onze jassen en tassen op te halen en afscheid te nemen van het team dat aan de basis lag van een heel bijzondere dag. We dankten de gidsen en de secretaris uitvoerig. Jan kreeg voor iedere deelnemer een DVD en een poster overhandigd. Een heel grote poster ging ook mee om onze sterrenwacht op te fleuren.

 

Een beetje vroeger dan verwacht kwamen we aan bij de bus en togen huiswaarts. Onderweg was er de traditionele stop om de interne mens te sterken. Jan koos voor het restaurant van de Makro in Deurne, waar ieder naar eigen goeddunken kon bijtanken. Terug in de bus, tijdens de laatste kilometers, kreeg Jan een woord van dank van onze voorzitter die tevens reclame maakte voor de eerstvolgende activiteit. Weer een meer dan geslaagde reis, weer dank aan allen die samen met ons deze dag tot een geslaagde gebeurtenis hebben gemaakt. En vooral weer een woord van waardering voor de inspanning die Jan gebracht heeft om ons een mooie leerrijke dag te bezorgen. Jan, bedankt voor het organiseren van deze mooie dag!!

                                                                                                                                 Lambert

Nog meer sfeerbeelden van onze uitstap:

Kijker ter ere van “400 jaren telescoop”